وَبا بیماری است که از طریق آب توسط باکتری ویبریو کلرا ایجاد می‌شود. این بیماری در گذشته در ایران به نام مرگامرگی خوانده می‌شده‌است. این باکتری با نوشیدن آب آلوده یا خوردن ماهی نپخته یا خوردن صدف‌ها وارد بدن می‌شود. در ایران بیشترین راه انتقال وبا، سبزی‌های آلوده‌است. سبزی‌هایی که در هنگام کاشته شدن با کود انسانی (پساب) تغذیه می‌شوند دارای بیشترین آلودگی هستند. وبا در طول تاریخ هفت بار همه‌گیری جهان‌گستر داشته‌است. در قرن نوزدهم چندین بار در اروپا همه‌گیر شد اما امروزه وبا بیشتر در کشورهای جهان سوم به علت وضعیت ناسالم و غیر بهداشتی آبهای آشامیدنی دیده می‌شود.

وبا یکی از بیماریهای واگیر عفونی است که فقط در انسان ایجاد بیماری می‌کند.  این بیماری در اثر سم تولید شده از این باکتری که در روده کوچک تکثیر می‌یابد، ظاهر می‌شود. این بیماری چون اولین بار در منطقه‌ای به نام التور در آفریقا پیدا شد، به این نام مشهور می‌باشد. عامل بیماری مدت زیادی در آب زنده می‌ماند و در مناطقی که سطح آبهای زیر زمینی آن بالا است، بیشتر شایع است و بیشتر عامل بیماریزا از طریق مدفوع و فاضلاب قابل انتقال است.

خصوصیات عامل بیماریزا

باسیلهای گرم منفی بی‌هوازی اختیاری در گروهی که شامل خانواده ویبریوناسه است قرار دارند. از جنسهای مهم این خانواده ویبریو و آئروموناس می‌باشند. باکتریهای متعلق به جنس ویبریو خمیده بوده و اغلب غیر بیماریزا هستند. گونه مهم بیماریزا ویبریو کلرا (Vibrio Cholera) عامل بیماری وبا می‌باشد. این بیماری با اسهال آبکی و فراوان مشخص می‌شود. ویبریو کلرا در گرمای 65 درجه سانتیگراد در مدت 30 دقیقه کشته می‌شود و در آب جوش ظرف چند ثانیه از بین می‌رود. کلر با غلظت 0.6 میلیگرم در لیتر ، این باکتری را از بین می‌برد.

علایم بالینی

بیماری وبا دارای دو مرحله است.

مرحله تخلیه ای

بیمار ناگهان دچار اسهال آبکی ، پرفشار و بدون درد می‌شود و اندکی بعد استفراغ روی می‌دهد. در موارد شدید ممکن است حجم مدفوع از 250 سی‌سی به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در 24 ساعت بیشتر شود و بیمار تا 40 بار در روز مدفوع داشته باشد. مدفوع در این بیمار ، فاقد صفرا و خون و خاکستری رنگ (نمای آب برنجی) و دارای بوی غیر زننده می‌باشد.

مرحله روی هم خوابیدگی عروق (کلاپس)

به زودی به علت کم شدن آب بدن ، بیمار وارد این مرحله می‌شود. با از دست دادن 5 - 3 درصد وزن طبیعی بدن ، تشنگی و با کاهش 8 - 5 درصد وزن بدن ، ضعف و سرگیجه دیده می‌شود. کاهش بیش از 10 درصد وزن بدن ، منجر به ترشح کم ادرار و گاهی قطع کامل ادرار ، نبض ضعیف ، چشمهای گود رفته ، پوست چروکیده ، شکم فرورفته ، گرفتگی عضلانی به علت اختلالات در میزان الکترولیتهای بدن و در شیر خواران فرورفتگی ملاج و در نهایت خواب آلودگی و مرگ می‌شود.

و با چگونه منتقل میشود؟
شخص ممکن است با مصرف آب یا غذای آلوده به باکتری، مبتلا شود. در مواردی که بیماری شایع شده باشد، مدفوع اشخاص بیمار هم بسیار آلوده کننده است. آبهای باز مانند برکه ها، نهرها و استخرها هم میتوانند بسیار خطرناک باشند و نوشیدن آب آن یا شنا در آنها میتواند بیماریزا باشد.به دنبال یک اپیدمی وبا در آمریکای جنوبی در سال 1991، یک شیوه انتقال بسیار رایج، خوردن غذاهای دریایی خام و نیم پخته مانند سوشی (sushi) و انواع صدف، ذکر شده بود.

مصرف سبزیجات خام، در دوران همه گیری بیماری وبا، به کلی ممنوع است، اگر در گل فروشی ها، گل هایی که با آب رنگین، به رنگهای سبز و آبی در آورده شده اند را دیده باشید، متوجه میشوید که آب، بدون هیچ گونه تغییر و تحولی وارد برگها و گل میشود و باکتریها هم، متنند رنگ، به داخل بافتهای آن نفوذ پیدا میکند. سبزیجاتی مانند کاهو، سبزی خوردن، کلم و کرفس از جمله مواردی هستند که مصرف آنها در دوران شیوع وبا منع میشود. همچنین سبزیجاتی که در اصل ریشه هستند، مانند سیب زمینی و هویج، حتما باید ابتدا کاملا شسته، پوست گرفته و پخته شوند و بعد به مصرف برسند.

تهیه غذاهای پروتئینی به خصوص از نوع دریایی آن حتما باید با رعایت کامل بهداشت انجام شود و گوشت مورد مصرف کاملا پخته شود.

مخزن و منبع بیماری

انسان تنها مخزن وبا است که به صورت بیمار یا حامل است و منبع بیماری ، اسهال و استفراغ بیماران و حاملان بیماری می‌باشد.

دوره کمون

دوره کمون این بیماری ممکن است خیلی کوتاه بوده و بستگی به مقدار باکتری وارد شده به بدن فرد دارد. متوسط دوره کمون 3 - 2 روز و از چند ساعت تا چند روز گزارش شده است.

دوره واگیری

تا زمانی که بیمار در مدفوع خود ویبریو کلرا دفع نماید، می‌تواند برای محیط آلوده کننده باشد. افرادی که عفونت مزمن کیسه صفرا دارند می‌توانند به عنوان حاملین به ظاهر سالم در انتشار بیماری دخالت کنند. در این افراد ممکن است بطور متناوب کشت مدفوع مثبت شود. دادن آنتی بیوتیک مناسب در کوتاه کردن این دوره می‌تواند نقش داشته باشد.

عوامل مربوط به میزبان

سن و جنس شیوع

بیماری در هر دو جنس و در همه سنین دیده می‌شود. در مناطق بومی کودکان نسبت به بزرگترها بیشتر مبتلا می‌شوند. ولی در کودکان زیر 2 سال به علت ایمنی اکتسابی از شیر مادر ، کمتر از بچه‌های بزرگتر است.

اسیدیته معده

بیماریها یا داروهای کاهنده اسید معده ، ابتلا به بیماری وبا را افزایش می‌دهد.

ایمنی زایی

یک بار ابتلا به بیماری ، ایمنی طبیعی دائمی ایجاد می‌نماید.

گروههای خونی

افراد با گروه خونی O بیشترین ابتلا به بیماری وبا و افراد با گروه خونی AB کمترین خطر ابتلا را دارا هستند.

برای پیشگیری از وبا چه کنیم؟
با وجود اینکه وبا یک بیماری مرگ آور است، اما پیشگیری از آن چندان مشکل نیست. به نکات زیر توجه کنید:

• تنها آب جوشیده و تصفیه شده مصرف کنید. اگر مدتی خارج از خانه هستید یک بطری کوچک آب جوشیده خنک با خود ببرید و از نوشیدن آب میوه باز خود داری کنید. چای، قهوه و نوشیدنیهای بسته بندی شده از جمله نوشیدنیهای مجاز هستند.

• تنها غذاهایی را میل کنید که کاملا پخته و داغ باشند.

• هرنوع میوه را قبل از مصرف به خوبی بشویید و پوست بکنید.

• از مصرف سالاد –حتا در خانه- خودداری کنید و سبزیجات مصرفی خود را کاملا بپزید.

• از دستفروشها هیچ خوراکی خریداری نکنید.

قانون کلی برای مصرف غذا در دوران شیوع بیماری این است : یا آنرا بجوشان، بپز، پوست بکن یا فراموشش کن!

درمان

نخسنین مرحله درمان، نوشاندن آب و الکترولیت‌ها به بیمار است. گام سپسین، دادن آنتی‌بیوتیک است که هم کمک به کاهش حجم مدفوع می‌کند و هم مدت بیماری را کوتاه می‌کند و همچنین سیکل انتقال را کوتاه و قطع می‌کند.

برای نوشاندن آب و الکترولیت توجه به شدت اسهال و وضع کم آبی بیمار لازم است. در اسهال‌های خفیف و دهیدراتاسیون خفیف (زیر ۵٪) دادن آب و الکترولیت خوراکی (ORS) کافی است اگر موجود نبود و یا بیمار تحمل نکرد می‌توان از لعاب برنج (۵۰ گرم در لیتر)، نوشابه با نمک و... استفاده کرد.
در بیماران با دهیدراسیون شدید (که بیش از ۱۰٪ آب از دست داده‌اند؛ درای چشم‌های کاملاً گودرفته، خواب آلوده، فشار خون و نبض ضعیف،) و همچنین در بیمارانی که استفراغ دارند و یا در بیمارانی که در اغما هستند و همچنین بیماران دارای فلج روده باید سرم تزریق شود.

آنتی بیوتیک تتراسایکلین و داکسی سیکلین نقش مهمی در کاهش مدت و شدت بیماری وبا دارند. سایر آنتی بیوتیک‌هایی که بهره گیری می‌شوند دربرگیرنده سیپروفلوکساسین و آزیترومایسین می‌باشند. برای کودکان نالیدیکسیک اسید، فورازولیدون، کوتریموکسازول و اریترومایسین مناسب است.

واکسن وبا

واکسن‌های ساخته شده از باکتری کشته شده در زیر پوست مصونیتی کوتاه مدت ایجاد می‌کند. واکسن خوراکی با میکروب کشته شده دارای انواع مختلف است و حدوداً در ۵۰٪ موارد مؤثر است و مدت دوام واکسن حدود ۳ سال است نوع دیگر واکسن با میکروب زنده ضعیف شده‌است که در دست بررسی می‌باشد. به‌طور معمول و یا به طورکلی واکسن به عنوان پیشگیری وبا توصیه نمی‌شود و رعایت نکات بهداشتی برای جلوگیری وبا کافی است.

سم وبا و مکانیسم بیماری

سم باکتری ویبریو کلرا کُلُراژن (Choleragen) یا زهرابهٔ وبا (Cholera Toxin) نامیده می‌شود. سم کلرا مهمترین ساز و کارها اصلی بیماری‌زایی باکتری ویبریو کلرا محسوب می‌شود.این سم از نوع انتروتوکسین می‌باشد. وقتی باکتری ویبریو کلرا از معده گذشته و به دوازدهه که جایگاه حساس باکتری است می‌رسد به قشر مخاطی نفوذ کرده و به سلول‌های پوششی و پرزهای دوازدهه می‌چسبد و پس از چسبیدن به پرزهای دوازدهه و تکثیر زیاد، ۷۰ سانتیمتر ابتدای رودهٔ کوچک را می‌پوشانند. باکتری ویبریو کلرا پس از تکثیر در روده، پاره شده و درونمایه آن که همان زهرابه یا سم وبا است وارد روده می‌شود. زهرابهٔ وبا در روده سبب افزایش cAMP (سیکلیک اِ اِم پی) شده که خود سبب افزایش تراوش آب و الکترولیت به درون روده می‌شود و در همچنچنین از جذب الکترولیت‌ها جلوگیری می‌کند.

وبا در ایران

• سال ۱۳۴۴ همه‌گیری (اپیدمی) وبا در ایران رخ داد و ایران منطقه آندمیک وبا شد اولین سروتایپ شناسایی شده در ایران سروتایپاوگاوا بود.

• سروتایپ اینهابا اوایل سال۵۰ در ایران دیده شد و سپس به‌طور متناوب تا سال ۱۳۵۶ اینهابا و اوگاوا در ایران دیده می‌شد. پس از سال ۱۳۵۶ تقریباً تمام موارد در ایران اوگاوا بود.

• در ایران از سال ۷۹ تا ۸۴ سالانه نزدیک به ۱۰۰ مورد بیماری وبا گزارش گردیده‌است. (در اپیدمی ۱۳۷۷ حدود ۱۱۰۰۰ مورد وبا در ایران گزارش گردید. که تقریبا در تمام موارد میکروب از نوع التور سروتایپ اوگاوا بوده‌است)

 قربانیان نامی وبا

• چایکوفسکی یک هفته پس از آغاز سمفونی شماره ۶ او به دلیل بیماری وبا درگذشت.

• همچنین الکساندر دوما نویسنده فرانسوی و مولف سه تفنگدار و کنت مونت کریستو در اپیدمی و گسترش این بیماری در سال ۱۸۳۲ پاریس به این بیماری دچار شد و درگذشت.

اطلاعات تاریخی دیگر

در زمان‌های گذشته ، کسانیکه با کشتی‌ها در دریاها مسافرت می‌کردند اگر یکی یا شمار بیشتری از خدمه کشتی بیماری وبا می‌گرفتند پرچم زردی برمی افراشتند. قایق‌های با پرچم زرد برافراشته حق نداشتند که در هر بندری پهلو گیرند و بار خود را تهی سازی کنند.

منابع:

http://www.senmerv.com/

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: